Εξαιρετική είναι η συγκίνηση που αισθάνονται όλοι οι Έλληνες, όταν καλούν στην μνήμη τους αναμνήσεις από τα ένδοξα γεγονότα του 1940. Πράγματι τα μεγάλα και φωτεινά αυτά γεγονότα, επισφράγισαν με ανεξίτηλη δόξα την ιστορική πορεία του έθνους μας.
Το ελληνικό Έθνος αισθάνεται ιδιαίτερη υπερηφάνεια, για το μεγάλο ΟΧΙ της 28ης Οκτωβρίου του 1940, το οποίο αντέταξε ο
Ελληνικός λαός κατά τον βαθύ όρθρο της ιστορικής εκείνης ημέρας. Ήταν η αρχή μιας εκστρατείας που όλοι τη λένε “Έπος” που κάλυψε ένα ένδοξο μέρος της μακραίωνης ελληνικής ιστορίας μας, που περιέχει εν αφθονία τα δύο στοιχεία που συνθέτουν γενικά την ιστορία, τα γεγονότα και το άρωμα της εποχής. Τα μεν γεγονότα έχουν καταγραφεί από ιστορικούς, ώστε να δύνανται οι ενδιαφερόμενοι να ανατρέξουν σε συγγράμματα προς γνώση και εξαγωγή συμπερασμάτων και ακόμη μεταγενέστεροι ιστορικοί να μπορούν να τα αποκαταστήσουν έστω και αν έχουν παρέλθει αιώνες.
Ήταν η αρχή μιας εκστρατείας που όλοι τη λένε “Έπος” που κάλυψε ένα ένδοξο μέρος της μακραίωνης ελληνικής ιστορίας μας, που περιέχει εν αφθονία τα δύο στοιχεία που συνθέτουν γενικά την ιστορία, τα γεγονότα και το άρωμα της εποχής. Τα μεν γεγονότα έχουν καταγραφεί από ιστορικούς, ώστε να δύνανται οι ενδιαφερόμενοι να ανατρέξουν σε συγγράμματα προς γνώση και εξαγωγή συμπερασμάτων και ακόμη μεταγενέστεροι ιστορικοί να μπορούν να τα αποκαταστήσουν έστω και αν έχουν παρέλθει αιώνες.
Το άρωμα όμως, όπως και όσο το αισθάνθηκαν οι πρωταγωνιστές και στη συγκεκριμένη περίπτωση ολόκληρος ο ελληνικός λαός, την εποχή των γεγονότων, χάνεται από τον άνεμο του χρόνου, ακόμη και για αυτούς που τα έζησαν.
Το “Έπος του 40”, φαινόμενο ψυχολογικό και ιστορικά απροσδόκητο για όλο το κόσμο, αδικήθηκε κατάφωρα από τα μετέπειτα γεγονότα, την κατοχή, την αντίσταση, τις εκτελέσεις, το κίνημα του Δεκέμβρη, τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, το ξύπνημα της πυρηνικής εποχής, γεγονότα τα οποία τα σκέπασαν και έτσι αυτό το κεφάλαιο σφραγίστηκε βιαστικά και κλείστηκε στο αρχείο προτού μνημειωθεί, για να ανοίξει μετά την απελευθέρωση της χώρας από τη γερμανική μπότα.
Η Κοινωνία των Εθνών (ΚΤΕ), στην οποία τα Έθνη στήριζαν τις ελπίδες τους για διαρκή ειρήνη, έχασε κάθε ουσιαστικό κύρος με την αποχώρηση των ΗΠΑ, που επέλεξαν πολιτική απομονωτικών τάσεων, της Γερμανίας το 1939, της Ιταλίας το 1935, αλλά και του συναγωνισμού επιδείξεως “αρχών ειρηνοφιλίας” από τα λοιπά Δημοκρατικά κράτη της Δύσεως και κυρίως την Αγγλία και Γαλλία, που δεν μπόρεσαν έγκαιρα να προβλέψουν τον επερχόμενο κίνδυνο.
Η γενιά του ’40 απέδειξε για μια ακόμη φορά, ότι το ιερό πάθος για την ελευθερία της Πατρίδας είναι υπέρτατο καθήκον όλων των Ελλήνων, που επανειλημμένα το έχουν αποδείξει κατά τη διάρκεια της μακραίωνης ύπαρξής τους και δεν θα σταματήσουν να το αποδεικνύουν, όσο υπάρχουν, σε αυτή την όμορφη χώρα.
Γενικό Επιτελείο Στρατού
28η Οκτωβρίου 1940: Ο Ελληνο-ιταλικός πόλεμος μέσα απο φωτογραφίες – Ντοκουμέντο
Παραθέτουμε σημαντικές φωτογραφίες απο το αρχείο του Γενικού Επιτελείου Στρατού (ΓΕΣ) οι οποίες λένε πολύ περισσότερα για τον Ελληνο-ιταλικό πόλεμο του ’40 απ’οτι θα μπορούσαμε να σας διηγηθούμε.
Αξίζει όμως να αναφέρουμε κάποιες σημαντικές λεπτομέρειες που θα χαρίσουν το πλαίσιο στις φωτογραφίες – και που μπορείτε να βρείτε σε βάθος στην ιστοσελίδα του ΓΕΣ.Το βάρος της άμυνας της χώρας το έφερε η μεραρχία Ηπείρου, που είχε τη τύχη μόνη από τις μεγάλες δυνάμεις να υπερασπίζεται τη τιμή και την εδαφική ακεραιότητα της χώρας, με κύρια αποστολή “τηνκάλυψη της κεντρικής Ελλάδος από την κατεύθυνση Ιωάννινα – Ζυγός Μετσόβου” και δευτερεύουσα “την προάσπιση εθνικού εδάφους”, και η οποία με απόφαση του διοικητή της υποστράτηγου Χαράλαμπου Κατσιμήτρου, δεν εγκατέλειψε την προωθημένη αμυντική γραμμή και αγωνίσθηκε χωρίς να παραχωρίσει εθνικό έδαφος.
Επιπλέον θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί η ουσιαστκή συμβολή στον αγώνα του ηρωικού αποσπάσματος του συνταγματάρχη Δαβάκη, που αμυνόμενο σθεναρά με λίγους στρατιώτες, με πενιχρά μέσα αλλά με μεγάλη αυτοθυσία, απέκρουσε τις αλλεπάλληλες επιθέσεις του εχθρού και έδωσε πολύτιμο χρόνο στον Ελληνικό στρατό να ανασυνταχθεί και να αντεπιτεθεί καταδιώκοντας τους εισβολείς εκείθεν των Αλβανικών συνόρων, στα ιστορικά χώματα της Βορείου Ηπείρου.
Παρατίθεταı ένα τμήμα της υπ’ αρıθμόν πρωτ. 30904 γενıκής δıαταγής της VIII Μεραρχίας της 30 Οκτωβρίου 1940. (Υπτγος Χ. Κατσıμήτρος):
Μαχόμεθα εναντίον εχθρού υπούλου καı ανάνδρου όστıς άνευ ουδεμıάς αφορμής μαςεπετέθη αıφνıδıαστıκώς ίνα μας υποδουλώσεı. Μαχόμεθα δıα τας εστίας μας καı τας οıκογενείας μας καı δıα την ελευθερίαν μας. Αξıωματıκοί καı Οπλίταı, κρατήσατε σταθερώς καı αποφασıστıκώς τας θέσεıς καı έχετε πάντοτε το βλέμμα προς τα εμπρός, δıότı εντός ολίγου θα αναλάβωμεν αντεπίθεσıν ίνα εκδıώξωμεν τον εχθρόν εκ του πατρίου εδάφους το οποίον εμόλυνεν δıα της παρουσίας του… Εγγύς είναı η ημέρα καθ’ ήν ο άνανδρος καı δεıλός εχθρός θα ρıφθεί εıς την θάλασσαν. Κρατήστε ıσχυρώς τας θέσεıς καı τούτο θα πραγματοποıηθεί συντόμως. Η παρούσα να κοıνοποıηθεί εıς άπαντας τους υφ’ υμάς Αξıωματıκούς καı οπλίτας. Καı τμήμα της Ημερησίας Δıαταγής της εν λόγω Μεραρχίας της 18 Νοεμβρίου 1940: Στρατıώταı, Ενθυμηθείτε όσα μου λέγατε κατά τας επıθεωρήσεıς μου, πότε θα επıτεθεί τε να καταδıώξητε τον εχθρόν. Εμπρός λοıπόν! Με τη βοήθεıα καı του θεού, όστıς προστατεύεı τον ıερόν καı δίκαıον αγώνα μας, καταδıώξατε απηνώς τον εχθρόν, τον άνανδρον καı δεıλόν εχθρόν. Τον εγνωρίσατε καλά ήδη. Είναı θρασύδεıλος καı ύπουλος. Συντρίψατέ τον με τα αμείληκτα κτυπήματά σας. Η Πατρίς παρακολουθεί υπερήφανος τον τίμıον αγώνα σας. Η Δόξα σας αναμένεı. Κατά την αντεπίθεση της 1ης Νοεμβρίου, από το ηρωıκό απόσπασμα Πίνδου επετεύχθη η ανακατάληψη της Γραμμής “Γύφτıσσα – Οξυά” συνελήφθησαν τρείς Ιταλοί αξıωματıκοί καı δıακόσıοı είκοσı δύο οπλίτες, περıήλθαν δε στα ελληνıκά τμήματα 140 κτήνη καı αρκετά εφόδıα, αλλά εκεί άφησε την τελευταία του πνοή καı ο πρώτος Έλληνας αξıωματıκός του πολέμου, ο Υπολοχαγός Αλέξανδρος Δıάκος.
ONALERT
28/10/2015
Madata
28/10/2015
Το μεγάλο ΟΧΙ του λαού
Συντάκτης: Γιώργος Πετρόπουλος*
Η έναρξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου βρήκε την Ελλάδα κάτω από το καθεστώς την στυγνής μεταξικής δικτατορίας.
Τα πολιτικά κόμματα ήταν εκτός νόμου, τα δημοκρατικά δικαιώματα και οι λαϊκές ελευθερίες ανύπαρκτα.
Η φύση του ίδιου του καθεστώτος παρέπεμπε σε ένα φασιστικό κακέκτυπο, καθώς η δικτατορία του Μεταξά δεν προήλθε από τα κάτω -ως απόρροια της δράσης ενός μαζικού φασιστικού κινήματος- αλλά επιβλήθηκε από τα πάνω.
Ετσι το καθεστώς επιχείρησε εκ των υστέρων να αποκτήσει τη μαζικότητα και την οργάνωση που ουδέποτε είχε εκ των προτέρων.
Κρατικοποίησε τα συνδικάτα, δημιούργησε ενιαία οργάνωση νεολαίας με υποχρεωτική συμμετοχή και με στρατιωτικό τρόπο συγκρότησης και λειτουργίας, εφάρμοσε παντού τη λογοκρισία, ώθησε στο έπακρο τη δράση των δυνάμεων καταστολής, διάνθισε την παρουσία του με εκδηλώσεις-οπερέτες και φυσικά έδωσε άπλετο χώρο στη φασιστική προπαγάνδα.
Γενικά επιχείρησε τη βίαιη ομογενοποίηση της ελληνικής κοινωνίας στο όνομα του εθνικισμού και του τρίτου ελληνικού πολιτισμού.
Παρ’ όλα αυτά, ο ηγέτης του Ιωάννης Μεταξάς είπε «Οχι» στο ιταλικό τελεσίγραφο τα χαράματα της 28ης Οκτωβρίου 1940.
«Είπε το ΟΧΙ ο μόνος Ελληνας που θα μπορούσε να πει το ΝΑΙ», είχε σημειώσει με σκωπτικό τρόπο ο παλιός κεντρώος πολιτικός Γεώργιος Καφαντάρης (1).
Ο Μεταξάς είπε «Οχι» γιατί δεν μπορούσε να πει «Ναι». Το είχε άλλωστε παραδεχτεί ο ίδιος.
Δύο ημέρες μετά την έναρξη του πολέμου, στις 30 Οκτωβρίου 1940, ο δικτάτορας εξήγησε στους ιδιοκτήτες και στους αρχισυντάκτες του αθηναϊκού Τύπου ότι αν δεχόταν το ιταλικό τελεσίγραφο, η Ιταλία και η Βουλγαρία θα έκοβαν τα χέρια της Ελλάδας – καταλαμβάνοντας η πρώτη τουλάχιστον την Ηπειρο και η δεύτερη τουλάχιστον τη Θράκη – η Αγγλία θα της έκοβε τα πόδια καταλαμβάνοντας την Κρήτη και τα νησιά και η κυβέρνησή του θα απομονωνόταν πλήρως από τον ελληνικό λαό (2).
Ο δικτάτορας και το καθεστώς του γνώριζαν πολύ καλά πως μόνο τυπικά ταυτιζόταν με τις λαϊκές διαθέσεις το δικό τους «Οχι» στο ιταλικό τελεσίγραφο.
«Με ανησυχεί η υπεραισιόδοξος Κοινή Γνώμη», έγραφε ο Μεταξάς στο Ημερολόγιό του μία ημέρα μετά την κήρυξη του πολέμου (3).
Οχι μόνο τον ανησυχούσαν οι διαθέσεις του λαού αλλά και του προκαλούσαν τρόμο. Γι’ αυτό και έκανε ό,τι μπορούσε ώστε να αποφύγει τη λαϊκή αυτοοργάνωση.
Ετσι, ο υφυπουργός Ασφαλείας του καθεστώτος, Κ. Μανιαδάκης, στις 31 Οκτωβρίου του 1940 δημοσίευε διάταγμα στον Τύπο με το οποίο απαγόρευε τη συγκρότηση εθελοντικών αντιστασιακών σωμάτων από τον λαό.
«Επειδή εσημειώθη -έλεγε το διάταγμα- κίνησις διαφόρων εθνικοφρόνων πολιτών προς οργάνωσιν εθελοντικών σωμάτων, ανακοινούται, ότι, κατ’ απόφασιν της κυβερνήσεως, πάσα τοιαύτη κίνησις ή οργάνωσις απαγορεύεται. Αι κατά τόπους αστυνομικαί αρχαί διετάχθησαν να επιβλέπουν εις την εφαρμογήν της παρούσης» (4).
Ο τρόμος του καθεστώτος απέναντι στις λαϊκές διαθέσεις είχε και άλλες διαστάσεις.
Επειδή το καθεστώς της Ιταλίας του Μουσολίνι ήταν φασιστικό, η μεταξική δικτατορία αντιλαμβανόταν τον κίνδυνο, γι’ αυτήν, της ενίσχυσης του αντιφασιστικού φρονήματος μέσα στον λαό.
Για τον λόγο αυτό έκανε ό,τι μπορούσε ώστε να καταπνίξει εν τη γενέσει της μια τέτοια εξέλιξη.
Η μαρτυρία του Κ. Βάρναλη, που τότε έγραφε στην εφημερίδα «Πρωία», είναι χαρακτηριστική:
Τότες κ’ εμείς οι αριστεροί δημοσιογράφοι και διανοούμενοι πήραμε στα σοβαρά (όπως κι ο λαός) τον πόλεμο κατά των “βαρβάρων επιδρομέων”. Και γράφαμε πύρινα άρθρα εναντίον τους – εναντίον του “φασισμού”. Μα το είπαμε: ο δικός μας ο φασισμός, τέκνο και ομοίωμα του ιταλικού και του γερμανικού, δεν του καλάρεσε να βρίζουμε το “σύστημα”.
Κι ένα βράδυ (χειμώνας ήτανε) μας μαζέψανε στη Γενική Ασφάλεια τους ξεροκέφαλους αριστερούς που χαλούσαμε τη “δουλειά”. Ητανε (όσο θυμάμαι) ο Καρβούνης, ο Κορδάτος, ο Κορνάρος, ο Πανσέληνος, ο Μέξης, ο Σπ. Θεοδωρόπουλος. Και ξαφνικά για λίγες ώρες μονάχα μας φέρανε ωραίον, κομψόν και γόητα, με ύφος “υπεράνω όλων” μας, τον κ. Καραγάτση. Μα ώς το βράδυ τον αφήσανε.
Το άλλο βράδυ μας ξαναπήγανε στη Διεύθυνση της Γεν. Ασφαλείας, όπου μας παρουσιάσανε στον κ. Παξινό. Εκεί πήραμε το “πρώτο βάπτισμά” μας στο νόημα του “αλβανικού έπους”.
Ο κ. Διευθυντής, κοφτά και μελετημένα μας είπε να μην κάνουμε τον έξυπνο στα άρθρα μας βρίζοντας το φασισμό (έτσι βρίζαμε έμμεσα και την 4η Αυγούστου. Και σ’ αυτή την άποψη δεν είχε άδικο ο κ. Διευθυντής) και πως δεν φταίει καθόλου ο φασισμός για τον πόλεμο.
Με άλλα λόγια, εννοούσε πως έφταιγε ο ιταλικός λαός που μας μισούσε ή που είχε καταχτητικές βλέψεις, λες κ’ οι λαοί αισθάνονται ή ενεργούνε μοναχοί τους κ’ είναι υπεύθυνοι αυτοί για ό,τι αγαπούνε ή μισούνε και για ό,τι κάνουνε -όπως τα ομαδικά εγκλήματα εναντίον των αμάχων. Κι αφού μας ενουθέτησε και μας έκανε προσεχτικούς για το μέλλον μας άφησε “λεύτερους”, δηλ. μας “εδέσμευσε” τη σκέψη και τη γλώσσα (5).
Παρά το ασφυκτικό πλαίσιο της δικτατορίας, ο ελληνικός λαός είπε το δικό του ΟΧΙ σε όλους τους τόνους και με όλους τους τρόπους.
Στο μέτωπο αλλά και στα μετόπισθεν, στην καθημερινή ζωή του, όπου μικροί και μεγάλοι, παιδιά και ενήλικες εξέφρασαν όπως μπορούσαν τη θέλησή τους για τη νίκη, για να μην υποδουλωθεί η χώρα στον ιταλικό φασισμό.
Είναι γεγονός αναμφισβήτητο πως χωρίς τον λαϊκό ξεσηκωμό του ΟΧΙ η εθνική αντίσταση κατά της τριπλής φασιστικής κατοχής που ακολούθησε δεν θα ήταν όπως τη γνωρίζουμε.
1. Φοίβου Γρηγοριάδη: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1909-1940», εκδόσεις Κ. Καπόπουλος, τόμος 4ος, σελ. 344
2. Ιωάννου Μεταξά: «Ημερολόγιο», εκδόσεις Γκοβόστη, τόμος Δ’, σελ. 522- 524
3. Ιωάννου Μεταξά, στο ίδιο, σελ. 520
4. Εφημερίδες 31/10/1940
5. Κ. Βάρναλη: «Η βουβή επέτειος-Γιορτή και λαός», «Ρίζος της Δευτέρας», 27/10/1947
*O Γιώργος Πετρόπουλος είναι Ιστορικός και δημοσιογράφος
efsyn
28/10/2015